Expertise

De gemeente Arnhem zet in op onderwijskansenbeleid (OKB) en niet meer op onderwijsachterstandenbeleid (OAB), passend bij de bredere inzet op kansengelijkheid. OKB biedt kinderen extra (taal)ondersteuning om achterstanden te voorkomen en gelijke kansen te vergroten, zodat iedere jongere een startkwalificatie kan behalen.

Stichting PAS, de gemeente Arnhem en het basisonderwijs hebben een gezamenlijk kader ontwikkeld waarin scholen jaarlijks hun OKB-plan opstellen. Hierin leggen zij vast welke effectieve interventies zij inzetten, hoe zij de kwaliteit van opvang en onderwijs versterken, en hoe zij educatief partnerschap en professionalisering vormgeven. Ook de evaluatie van resultaten maakt hier deel van uit.

Het project Kansrijk Opgroeien in Presikhaaf is een initiatief van de Gemeente Arnhem en partners. Het richt zich op kinderen van 4-12 jaar, met focus op preventie van taalachterstand en overgewicht. Het doel is de samenwerking tussen organisaties te versterken om de kansen van kinderen in Presikhaaf te verbeteren.

Het belangrijkste doel van het Arnhems beleid is dat kinderen met een goede start aan de basisschool beginnen. Een sterke doorgaande lijn helpt daarbij. Dit gaat verder dan alleen het registreren en overdragen van gegevens bij een overgang naar een andere groep, leerkracht of school. Het betekent investeren in een gedeelde visie, een professionele cultuur van samenwerking, een sterk pedagogisch klimaat, didactisch handelen, ouderbetrokkenheid en passende begeleiding en zorg.

Onderstaande praatplaat geeft een visuele weergave van het pad dat kinderen in een doorgaande lijn bewandelen. Dit laat zien hoe toeleiding, indicatie, plaatsing in de peuteropvang en de overdracht naar de basisschool op elkaar aansluiten, zodat elk kind de beste start krijgt

Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) is onderdeel van het onderwijskansenbeleid van de overheid en richt zich op jonge kinderen met (risico op) een taalachterstand, vaak vastgesteld met een VVE-toekenning. Het doel is om peuters beter voor te bereiden op de basisschool en ervoor te zorgen dat kleuters zonder achterstand naar groep 3 kunnen.

VVE wordt idealiter in een doorgaande lijn aangeboden, zowel op VE-locaties als in de kleuterklassen van OKB-scholen. Om hier goed op aan te sluiten, wordt voor elk kind het Arnhemse overdrachtsformulier ingevuld door een ouder/verzorger, een pedagogisch professional en de kleuterleerkracht. Zo kan de school snel inspelen op de onderwijsbehoeften van het kind en het juiste aanbod bieden.

Voor meer informatie over voorschoolse educatie zie ook onze VVE-handreiking
Deze handreiking biedt professionals en managers in de voorschoolse en vroegschoolse educatie praktische richtlijnen en verbeterpunten voor het uitvoeren van VVE. De nadruk ligt op het bevorderen van de doorgaande lijn en het waarborgen van kwaliteit.

Een OKB-school is een basisschool die extra middelen krijgt om onderwijsachterstanden bij leerlingen te verkleinen. Dit geld wordt besteed aan maatregelen zoals voor- en vroegschoolse educatie, schakelklassen en verlengde onderwijstijd. De school richt zich op kinderen die door hun thuissituatie minder kansen hebben om zich optimaal te ontwikkelen. Jaarlijks maakt de school een OKB-plan met interventies om kansengelijkheid te bevorderen. Hierin staan onder andere de doelgroep, samenwerkingen en de inzet van middelen beschreven.

De overgang van het primair onderwijs (PO) naar het voortgezet onderwijs (VO) wordt ondersteund door verschillende initiatieven die gericht zijn op het versterken van de doorgaande lijn.

Verlengde leertijd (Zomer- en Weekendschool)
Stichting PAS biedt verlengde leertijd aan via de Zomerschool en de Weekendschool. De Zomerschool ondersteunt leerlingen van groep 7 en 8 tijdens de zomervakantie, met extra onderwijstijd gericht op het voorkomen van leerverlies en het verbeteren van taal- en rekenvaardigheden. De Weekendschool, gericht op horizonverbreding, helpt leerlingen uit groep 7, 8 en de brugklas om hun talenten te ontdekken en zich te oriënteren op verschillende maatschappelijke en zakelijke gebieden. Deze programma’s dragen bij aan de sociaal-emotionele ontwikkeling en vergroten de kansen van leerlingen in het voortgezet onderwijs.

Schooladviezen
In groep 8 krijgen leerlingen een schooladvies op basis van hun prestaties en potentieel. Het advies wordt vaak bijgesteld na afname van de doorstroomtoets, wat helpt om leerlingen te plaatsen op het juiste niveau in het voortgezet onderwijs. Onderzoek toont aan dat leerlingen van OKB-scholen vaker een bijgesteld advies krijgen dan leerlingen op niet-OKB-scholen. Dit zorgt ervoor dat kinderen van gezinnen met een lager sociaal-economisch inkomen niet onterecht een te laag advies krijgen, wat hun kansen op een succesvolle doorstroom vergroot.

Doorstroom
De doorstroom naar het voortgezet onderwijs wordt gemonitord, waarbij gekeken wordt naar de prestaties van leerlingen drie jaar na hun overstap naar de middelbare school. Leerlingen die een bijgesteld advies kregen, zitten vaker op het juiste niveau en behalen vaak een diploma op het niveau van hun advies. Zowel over- als onderadvisering kan nadelige gevolgen hebben: overadvisering kan leiden tot motivatieverlies, terwijl onderadvisering ervoor zorgt dat leerlingen niet voldoende worden uitgedaagd. Het is dus essentieel dat het schooladvies goed aansluit bij het potentieel van de leerling, om een succesvolle voortzetting van de schoolloopbaan te waarborgen.

Daarnaast kunnen VVE-locaties en scholen bij PAS gratis informatiebijeenkomsten voor ouders aanvragen. Deze worden op locatie gegeven en behandelen thema’s zoals:

– Op naar de basisschool
– Meertaligheid
– Samenwerken met school
– Het Nederlandse schoolsysteem
– Van basisschool naar middelbare school

Door ouders te laten zien en ervaren wat hun kind leert, kunnen zij hier thuis beter op aansluiten. Stichting PAS biedt professionals handvatten om deze samenwerking te versterken, zoals ouder-kind workshops en oudergroepen.

Elk jaar organiseren de partners van Samen voor Taal en 100% Geletterd de conferentie Samen Thuis in Taal voor professionals die werken met het jonge kind (0-6 jaar). In 2024 stond centraal ‘Hoe kun je samenwerken met ouders aan een taalrijke thuisomgeving?’. Een deel van de conferentie draaide om wijkgericht kennismaken: welke initiatieven zijn er, wie zijn de betrokkenen en hoe kunnen professionals samenwerken?

Het Netwerk Samen voor Taal is sinds 2024 onderdeel van het beleidsprogramma Vaardig Arnhem. In het netwerk wordt kennis en informatie met professionals gedeeld over de manieren waarop ouders het beste ondersteund kunnen worden bij de taalontwikkeling van hun kind. Uitgangspunt is het programma Thuis in Taal.

Voorlezen is van groot belang voor de ontwikkeling van kinderen. Ouders die hun baby’s, peuters en kleuters regelmatig voorlezen, geven hun kind een voorsprong in taalontwikkeling en sociaal-emotionele groei. Door in aanraking te komen met verschillende verhalen leren kinderen zich in te leven in andere situaties. Interactief voorlezen, waarbij ouders en kinderen samen praten over het verhaal, vergroot de woordenschat en draagt bij aan het leesplezier. Dit biedt kinderen niet alleen een rijkere taalbasis, maar ook de kans om zich beter te verbinden met anderen en hun omgeving.

nationale voorleesdagen

Tijdens de Nationale Voorleesdagen staat een prentenboek centraal. Stichting PAS organiseert voorstellingen op maat voor VVE-intensieflocaties, Boekstartlocaties en OKB-scholen met een Bibliotheek op School. Alle VVE-ontwikkelingsgebieden komen aan bod, inclusief LOGO3000. Een lesbrief helpt pedagogisch professionals en leerkrachten de voorstelling optimaal te benutten. Daarnaast worden ouder-kindworkshops aangeboden, waarbij ouders het prentenboek mee naar huis krijgen om samen verder te lezen.

voorleeswedstrijd

Elk voorjaar strijden kinderen uit groep 7 en 8 in verschillende rondes om de titel van beste voorlezer. De wedstrijd begint in de klas en loopt via school-, lokale en regionale rondes naar de landelijke finale. Rozet en Stichting PAS bieden leerlingen van groep 5 t/m 8 voorleesworkshops aan. Kleinschalige wedstrijden in school of wijk helpen jongere leerlingen kennismaken met voorleeswedstrijden en moedigen hen aan om in groep 7 en 8 mee te doen aan de Arnhemse Voorleeswedstrijd.

Stichting PAS neemt deel aan de regiegroep en het kernteam Domein Gezin van Vaardig Arnhem, een initiatief waarin diverse partners in de stad samenwerken om laaggeletterdheid terug te dringen. Deze partners ondersteunen mensen die moeite hebben met lezen, schrijven, rekenen of digitale vaardigheden. Stichting PAS richt zich specifiek op het bieden van kansen voor kinderen om op te groeien in een taalrijke omgeving. Daarbij ondersteunt de stichting ouders en professionals bij het creëren van deze omgeving, zodat kinderen de taalontwikkeling krijgen die ze nodig hebben. Dit werk is onderdeel van educatief partnerschap, waarmee Stichting PAS bijdraagt aan het bredere doel van Vaardig Arnhem.

De Regiegroep heeft een uitvoeringsplan opgesteld dat stadsbreed wordt uitgevoerd. Laaggeletterdheid krijgt zo een vaste plek in de werkwijze van organisaties. 

De Week van Lezen & Schrijven is een jaarlijkse landelijke campagne die aandacht vraagt voor laaggeletterdheid en het belang van taalvaardigheid. Gedurende deze week worden er verschillende activiteiten georganiseerd om mensen bewust te maken van de impact van lezen, schrijven, rekenen en digitale vaardigheden op het dagelijks leven. Het is een moment om zowel het probleem als de oplossingen rondom laaggeletterdheid onder de aandacht te brengen en te werken aan het vergroten van taalvaardigheid in de samenleving.

In 2024 was het thema ‘Heel Arnhem leest’. De logopedisten van Stichting PAS hebben kinderen op de opvang voorgelezen. De ouders kregen daarna een boekenlegger mee met tips om zelf thuis ook interactief voor te lezen.  

LOWAN ondersteunt scholen met Eerste Opvangonderwijs voor nieuwkomers in het primair en voortgezet onderwijs. Een coach nieuwkomers van Stichting PAS versterkt het expertiseteam om de landelijke kennisdeling te vergroten.

Ouders spelen een cruciale rol in de ontwikkeling van hun kind. Wanneer zij zich gesteund voelen en vertrouwen hebben in hun opvoedrol, draagt dit bij aan een stevige basis voor de taal- en ontwikkelingsstimulering thuis. Daarom is onderzocht hoe peer-support – het delen van ervaringen en tips tussen ouders – kan bijdragen aan het vergroten van ouderlijke zelfeffectiviteit.

In samenwerking met KBA Nijmegen, Expertisecentrum Nederlands en Gelijkschap is in 2024 een onderzoek uitgevoerd binnen bestaande oudercursussen. Hierin stonden de ervaringen en behoeften van ouders centraal. Met behulp van social design thinking en co-creatie zijn inzichten verzameld en vertaald naar concrete handvatten.

Dit heeft geleid tot drie praktische handleidingen voor activiteiten die peer-support stimuleren, een onderzoeksrapport en een factsheet. Daarnaast heeft het onderzoek waardevolle inzichten opgeleverd over hoe ouders het best ondersteund kunnen worden. 

De aanpak heeft bewezen van grote meerwaarde te zijn: ouders, professionals en onderzoekers werkten gelijkwaardig samen, waardoor de ontwikkelde werkwijzen goed aansluiten bij de praktijk. Dit onderzoek onderstreept het belang van maatwerk en samenwerking en biedt concrete aanknopingspunten om kansenongelijkheid structureel aan te pakken.

In de Arnhemse Monitor Kansengelijkheid & Inclusie worden gegevens in beeld gebracht van de doelgroepkinderen die vallen onder het OKB-beleid (onderwijskansenbeleid). De opzet hiervan geeft de doorlopende leerlijn van 0 tot 14+ weer. De gegevens hebben betrekking op het signaleren en toeleiden van doelgroepkinderen naar VVE, de doorgaande lijn naar OKB-scholen, de inzet van OKB-interventies en de uitstroom naar het VO. Elk onderdeel bevat aanbevelingen waar de inzet op kansengelijkheid en inclusie hard nodig blijft. De monitor is continu in ontwikkeling, zodat het steeds weer aansluit op de behoefte van de netwerkpartners.

In de Arnhemse Monitor Kansengelijkheid & Inclusie verzamelen wij gegevens op stadsniveau. Ben je benieuwd hoe het zit met kansengelijkheid en inclusie in een bepaalde wijk? Neem dan contact op met het team Monitoring & Innovatie. Per wijk zijn er namelijk ook wijkanalyses beschikbaar.