Op 16 mei wordt in Nederland jaarlijks stilgestaan bij de vervolging van Roma en Sinti tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het is een geschiedenis die nog te weinig aandacht krijgt, maar die belangrijk is om ook in de klas bij stil te staan. Zeker in de bovenbouw van het primair onderwijs biedt het onderwerp waardevolle aanknopingspunten voor lessen over vrijheid, mensenrechten en inclusie.
De Roma en Sinti zijn van oudsher reizende gemeenschappen, met een rijke traditie in muziek en cultuur. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden zij, net als Joden en andere minderheden, slachtoffer van systematische vervolging. Deze genocide wordt binnen de Roma-gemeenschap aangeduid als de Porajmos (‘de verslinding’).
In Nederland vond op 16 mei 1944 een grote razzia plaats, waarbij ruim 240 Roma en Sinti uit hun woonplaatsen werden gehaald en uiteindelijk via Westerbork naar Auschwitz werden gedeporteerd. Slechts een klein aantal overleefde.
Settela
Een indringend en persoonlijk verhaal dat u kunt gebruiken in de klas is dat van Settela Steinbach, een Nederlands Sinti-meisje dat in 1934 werd geboren in Limburg. Zij werd op negenjarige leeftijd met haar familie opgepakt en via Westerbork naar Auschwitz gedeporteerd. Op een iconisch beeld, gemaakt door een Duitse cameraman, is Settela te zien terwijl zij door een kier van een veewagon naar buiten kijkt, haar hoofd bedekt met een hoofddoek. Jarenlang wist niemand wie het meisje was. Pas in de jaren negentig werd haar identiteit als Settela Steinbach onthuld. Kort na aankomst in Auschwitz werd zij vermoord.
Het verhaal van Settela en vele andere slachtoffers laat zien hoe belangrijk het is om kinderen bewust te maken van de gevolgen van discriminatie, uitsluiting en onverdraagzaamheid.
Tips voor in de klas
Stichting PAS ondersteunt Roma- en Sinti-gezinnen in de regio. Onze intermediairs horen vaak van ouders hoe belangrijk het voor hen is dat er aandacht is voor hun geschiedenis. We willen scholen dan ook aanmoedigen om met leerlingen (groep 7-8) stil te staan bij dit onderbelichte deel van onze geschiedenis. Daarom delen we drie tips:
Schooltv: ‘Sinti en Roma vervolgd in oorlog’
Een korte video waarin Zoni Weisz, een overlevende van de Porajmos, vertelt over zijn ervaringen. De video is speciaal ontwikkeld voor leerlingen van groep 6 tot en met 8 en biedt een toegankelijk en persoonlijk perspectief op de geschiedenis.
Lesmateriaal: ‘Settela, verhaal van de Sinti en Roma’
Een lespakket dat het verhaal van Settela Steinbach centraal stelt. Het bevat achtergrondinformatie, verwerkingsopdrachten en bronnenmateriaal, waaronder een kort filmpje en een getuigenverhaal. Het materiaal is geschikt voor de bovenbouw van het basisonderwijs.
Herinneringscentrum Kamp Westerbork: Vervolging Sinti en Roma
Een informatieve pagina over de razzia van 16 mei 1944, waarbij honderden Sinti en Roma werden opgepakt en via Kamp Westerbork naar Auschwitz gedeporteerd. De site biedt historische context en kan dienen als achtergrondinformatie voor de leerkracht.
